Πρόσφυγες-Μετανάστες : Ιδρυματικός Εγκλωβισμός και Κερδοσκοπικός Ανθρωπισμός – Του Κώστα Μπαϊρακτάρη
Πρόσφυγες-Μετανάστες : Ιδρυματικός Εγκλωβισμός και Κερδοσκοπικός Ανθρωπισμός – Του Κώστα Μπαϊρακτάρη
“Σε έναν τρελό κόσμο μόνο οι τρελοί είναι λογικοί”
Ψυχιατρείο Λέρου 2016, Εγκλεισμός Προσφύγων και Μεταναστών
Ιδιαίτερη σημασία αποκτούν στις παρούσες συνθήκες στην Ελλάδα, αφ’ ενός τα συμβάντα που σχετίζονται με τα εγκλήματα που συντελούνται στη Μεσόγειο, στο Αιγαίο, στα βόρεια σύνορα και στην ηπειρωτική Ελλάδα σε βάρος των προσφύγων και μεταναστών και αφ’ ετέρου οι επιστημονικές-πολιτικές προσεγγίσεις, σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο, έναντι όλων όσων συμβαίνουν εξαιτίας των γεωπολιτικών συγκρούσεων στην περιοχή μας.
.
Γινόμαστε έτσι και για την Ελλάδα μάρτυρες μιας ιστορικής περιόδου η οποία -πέρα από τα όποια κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά της χαρακτηριστικά σε εθνικό και διεθνές επίπεδο- αναδεικνύει και επιστημονικά ζητήματα που μας αφορούν καθώς μας επιτρέπουν να εμβαθύνουμε σε ερωτήματα αναφορικά με τους τρόπους επινόησης θεωριών και πολιτικών κοινωνικού ελέγχου πληθυσμιακών ομάδων, κατασκευής θεσμών, εφαρμογής πρακτικών και τεχνολογιών άσκησης μικρο- και μακροεξουσίας σε ποικίλους, τόπους αποκλεισμού πληθυσμών – νέων θυμάτων γεωπολιτικών συρράξεων και αναταραχών. Συμβάντα τα οποία μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε τις βαθύτερες διεργασίες κατασκευής, συντήρησης και αναπαραγωγής διακρίσεων, κοινωνικών στερεοτύπων και προκαταλήψεων, φαινομένων ρατσισμού και ξενοφοβίας όπως επίσης και μηχανισμών εσωτερίκευσης τους από το κοινωνικό σώμα. Μιας κοινωνίας όμως που οι πρόγονοί μας υπήρξαν και πρόσφυγες, και θύματα της ναζιστικής θηριωδίας και μετανάστες, ενώ κατά χιλιάδες νέοι και νέες εξαναγκάζονται σήμερα εξ αιτίας της κρίσης και των συνεχιζόμενων μνημονιακών πολιτικών να μεταναστεύουν.
.
Γινόμαστε μάρτυρες μιας περιόδου όπου εκατοντάδες χιλιάδες συνάνθρωποί μας διακινδυνεύουν τη ζωή τους στο Αιγαίο (θάλασσα των Πνιγμένων) αναζητώντας το δικαίωμα να υπάρχουν, την ελευθερία, ένα καινούργιο όνειρο ή ένα νέο ξεκίνημα για τους ίδιους και τα παιδιά τους υπερβαίνοντας τη βιογραφική ρωγμή που υφίστανται συνεπεία των πολέμων. Μάρτυρες μιας ακραίας βαρβαρότητας των μνημονιακών κυβερνήσεων και των πολιτικών εντολοδόχων τους που εφαρμόζουν τις κλασσικές μεθόδους της συστημικής βιο-εξουσίας απέναντι σε χιλιάδες παιδικές ψυχές και τους οικείους τους στα λασπόνερα της Ειδομένης,, το λιμάνι του Πειραιά και στα απανταχού Κέντρα Κράτησης.
.
Είμασταν όμως και μάρτυρες της παραδειγματικής αντίδρασης μιας μεγάλης μερίδας του νησιωτικού και ηπειρωτικού πληθυσμού που ανιδιοτελώς διακινδυνεύει την ζωή του για την διάσωση ανδρών, γυναικών και παιδιών καθώς και της αλληλέγγυας και φιλόξενης στάσης μεγάλης μερίδας του λαού απέναντι στους συνανθρώπους μας. Μιάς ανιδιοτελούς αλληλεγγύης που όμως συστηματικά και τεχνηέντως μετατρέπεται σε προκαταλήψεις και ξενοφοβία
.
Ασφαλώς και οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι αποτελούν εργαλεία και μέσα αναδιανομής του πλούτου ή επανακαθορισμού γεωπολιτικών σφαιρών επιρροής όπου οι λαοί συνειδητά οδηγούνται είτε στη σφαγή, είτε στην εξαθλίωση, είτε στην προσφυγιά. Ασφαλώς και ο φράχτες που υψώνονται στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες (σε μια Ε.Ε. που διέρχεται μια «προ της τελικής διάλυσης» κατάσταση συγκριτικά με αυτό που σήμερα ως πολιτική-οικονομική υπόσταση είναι) αποσκοπούν στο να αποτρέψουν βίαια το ταξίδι για μια καλύτερη ζωή των μεταναστών και των προσφύγων.
.
Ωστόσο, οι σφαγές και οι διωγμοί συνοδεύονται διαχρονικά από «μέτρα φροντίδας» των επιζώντων (πληγέντων ή προσφύγων). Εδώ και μερικές δεκαετίες η «φροντίδα» αυτή ανατίθεται διεθνώς στον λεγόμενο «τρίτο τομέα» ή «τρίτο πυλώνα» δηλαδή στις Μ.Κ.Ο και σε όλες τις λεγόμενες μη-κερδοσκοπικές εταιρείες που αναλαμβάνουν κατ΄ αποκοπή ένα «ανθρωπιστικό» ή «υποστηρικτικό» «έργο», παράλληλα με τις άλλες επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν έργα υποδομών, κ.ά. Βλέπουμε άλλωστε πώς ακριβώς ο κερδοσκοπικός ανθρωπισμός υποκίνησε στις μέρες μας δεκάδες Μ.Κ.Ο από την Ελλάδα και το εξωτερικό να κατακλύσουν τα νησιά, την Ειδομένη αλλά και τα ανά την Ελλάδα δήθεν «Κέντρα Φιλοξενίας» και τα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης ανταποκρινόμενες στην ανάγκη του συστήματος για κατασκευή ενός ανθρωπιστικού προσωπείου στη διαχείριση του ελέγχου των προσφύγων και μεταναστών. Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτές οι «μη κερδοσκοπικές» επιχειρήσεις δεν υπηρετούν σχέδια για την ενίσχυση των εθνικών δημόσιων και καθολικών συστημάτων υγείας, πρόνοιας και κοινωνικής πολιτικής αλλά διεισδύουν με το αζημίωτο στα κενά που προκύπτουν από τις εκάστοτε πολιτικές αποδόμησης των τομέων αυτών από το κυρίαρχο σύστημα (ιδιαίτερα, σε περιόδους κρίσης) και τρέφονται τελικά<από αυτή την αποσάθρωση. Εξ ου και ο χαρακτηρισμός τους κατ ευφημισμό ως «Φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών». Οι περισσότερες από αυτές τις επιχειρήσεις είναι ασφαλώς κρατικοδίαιτες ή χρηματοδοτούνται από θεσμούς του κεφαλαίου (Ε.Ε., Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, διάφορα ιδρύματα του τοπικού ή διεθνούς κεφαλαίου, εργολάβους, κατασκευαστικές επιχειρήσεις κ.λπ.) απασχολώντας εργαζόμενους με επισφαλείς σχέσεις εργασίας, χρησιμοποιώντας όμως παραπλανητικά και ανιδιοτελείς εθελοντές. Από αυτή την ιδιαίτερη φυσιογνωμία τους προκύπτει και η βασική αντιπαλότητα, συκοφάντηση ή/και παραγκωνισμός εκ μέρους των ΜΚΟ πρωτοβουλιών άτυπων ομάδων, πρωτοβουλιών και συλλογικοτήτων αλληλεγγύης προς τους πρόσφυγες και μετανάστες.
.
Στη χειραγωγούμενη, ειδικά, και ελεγχόμενη από τους δανειστές και τοκογλύφους Ελλάδα επιβάλλεται ένα σχέδιο εγκλωβισμού των μεταναστών και των προσφύγων στον ελλαδικό χώρο. Η ανάθεση δε του ελέγχου του ανατολικού Αιγαίου στο ΝΑΤΟ αποσκοπεί στο να μετατρέψει τις ευρωπαϊκές χώρες σε μη «ελκυστικές» για πρόσφυγες και μετανάστες εμπλέκοντας ταυτόχρονα τον ελληνικό λαό στα πολεμικά παιχνίδια της περιοχής. Μέσα σ΄ αυτά τα πλαίσια, η ανύψωση συνοριακών φραχτών στις εισόδους διαφόρων χωρών για την απώθηση των συνανθρώπων μας αποκαλύπτει το πραγματικό νόημα των διακηρύξεων περί «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης»:
.
- Κέντρα Καταγραφής και Ταυτοποίησης
- Κέντρα Μετεγκατάστασης και
- Κέντρα Κράτησης και Επαναπροώθηση
.
Και οι τρείς τύποι κέντρων, παρά τις δομικές-λειτουργικές διαφοροποιήσεις αποτελούν επινοημένους θεσμούς που υπηρετούν τον εγκλωβισμό τους στην Ελλάδα. Ούτε τα ελάχιστα «σπίτια φιλοξενίας» αναλογικά με το πλήθος των αναγκών, που ενοικιάζονται από τους διεθνείς οργανισμούς, με απευθείας ανάθεση κύρια στις ΜΚΟ, , αποτρέπουν τον εγκλωβισμό , τον έλεγχο, την παραβίαση της ελευθερίας, , υπηρετώντας έτσι τις πολιτικές της Ε.Ε, της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες ή τους Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευση παρά τις περί του αντιθέτου λεκτικές ενστάσεις , ενστάσεις χωρίς πρακτικό όφελος για τους συνανθρώπους μας.
.
Ψυχιατρείο Λέρου 2016, Εγκλεισμός Προσφύγων και Μεταναστών
.
Επιστημονικά είναι ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε την ιδεολογική-πολιτική διεργασία όπου η λειτουργία των παραπάνω θεσμών συντελείται και επιβάλλεται στο κοινωνικό σώμα και στις τοπικές κοινωνίες με τρόπο που να ενισχύει την κατασκευή φαινομένων ξενοφοβίας και ρατσισμού. Τα υπερυψωμένα συρματοπλέγματα, τα βραχιολάκια και η στρατοπεδική αρχιτεκτονική και λειτουργία αναδεικνύουν τον φυλακτικό χαρακτήρα των τόπων εγκλεισμού που ολοκληρώνεται με την αστυνόμευση και το πρόσχημα της προστασίας των πολιτών από τους εν δυνάμει «επικίνδυνους ξένους». Οι Μ.Κ.Ο, σύμφωνα πάντα με τον επιβαλλόμενο καταμερισμό εργασίας και ακολουθώντας μια τυποποιημένη «τεχνογνωσία», αναλαμβάνουν σε συνεργασία με τον Στρατό και την Αστυνομία την ενεργοποίηση μηχανισμών και την εφαρμογή τεχνικών καθημερινού ελέγχου της ψυχής, του σώματος και των αναγκών των εγκλείστων εφαρμόζοντας έτσι μεθοδευμένα και λεπτομερειακά την ιδεολογία και την πολιτική του ελέγχου. Οργανώνουν δηλαδή στην καθημερινότητα, την κάλυψη νέων ιδρυματικών αναγκών, τη διατήρηση της εσωτερικής ισορροπίας, την διαχείριση σχέσεων, τη διαχείριση αναμενόμενων συγκρούσεων που προκύπτουν από τις συνθήκες εγκλεισμού καθώς και τον ψυχολογικό έλεγχο των εγκλείστων και την αναμενόμενη σταδιακή ανάδειξη αυτών των συμβάντων σε ατομικά ψυχολογικά προβλήματα. Έχουμε να κάνουμε εδώ με νέου τύπου ιδρυματικές δομές οι οποίες σε σύγκριση με τις παλαιές (όπως, λ.χ., των ασύλων και ψυχιατρείων) αναφέρονται σε άτομα που δεν χαρακτηρίζονται από «αποκλίσεις» αλλά ορίζονται τεχνηέντως ως εν δυνάμει επικίνδυνοι για τον πληθυσμό ώστε να νομιμοποιηθεί κάθε περιοριστικό μέτρο απέναντί τους. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι οι συνάνθρωποί μας αυτοί ενώ δεν κατηγορούνται για οποιοδήποτε ποινικό αδίκημα τιμωρούνται με περιοριστικά- φυλακτικά μέτρα γιατί αναζητούν το όνειρό τους, δηλαδή το δικαίωμα να υπάρχουν. Εγκλωβίζονται λοιπόν σε μια χώρα που δεν επιθυμούν, την Ελλάδα, παρά την θέλησή τους και εγκλείονται σε νέες ιδρυματικές δομές, τα Κέντρα Κράτησης.
Όταν αυτές οι απάνθρωπες πολιτικές εφαρμόζονται σε ανθρώπους που διακινδύνευσαν τη ζωή τους και ρίσκαραν τον θάνατο για το όνειρο και την ελευθερία, η αντίσταση είναι νομοτέλεια. Γιατί ο λόγος που πολλοί από τους συνανθρώπους μας θα αντισταθούν στον υποκριτικό ανθρωπισμό του συστήματος και θα ακυρώσουν τον εγκλεισμό σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, θα είναι η συνέχεια του ταξιδιού για μια αξιοπρεπή επιβίωση, όπως οι ίδιοι την επιλέγουν. Το ζητούμενο λοιπόν είναι η σύνδεση της αλληλεγγύης στους συνανθρώπους μας με τον άμεσο απεγκλωβισμό τους από μια χώρα που δεν είναι χώρα της επιλογής τους όπως επίσης και η ανάπτυξη ενός αντιπολεμικού μετώπου απέναντι στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που προκαλούν και εμπλέκονται στους πολέμους. Μόνον αυτή η σύνδεση θα ικανοποιεί τις πραγματικές τους ανάγκες, παράλληλα με την ανάπτυξη δράσεων που θα διευκολύνουν την ακύρωση του νέο-ιδρυματικού τους εγκλεισμού σε απάνθρωπές συνθήκες.
.
Σε αυτή την συγκυρία ιδιαίτερη σημασία και συμβολισμό αποκτά η επιλογή της Λέρου ως τόπο εγκλεισμού μεταναστών και προσφύγων. Ένα νησί με ιστορικά επιβαρυμένο παρελθόν εγκλεισμού: ιταλικά στρατόπεδα, αναμορφωτήρια της Φρειδερίκης (για ορφανά του εμφυλίου), Αποικία Ψυχοπαθών (τόπος κοινωνικού θανάτου, βαρβαρότητας, φυσικής εξόντωσης από την ελληνική Ψυχιατρική) , τόπος εξορίας πολιτικών κρατουμένων στην διάρκεια της Χούντας και τώρα μετά την πρόσφατη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας από Κέντρο Καταγραφής και Ταυτοποίησης σε Κέντρο Κράτησης προσφύγων και μεταναστών.
.
Ψυχιατρείο Λέρου 2016, Παραπήγματα εγκλεισμού και κράτησης Προσφύγων και Μεταναστών
.
Κώστας Μπαϊρακτάρης
Καθηγητής Ψυχολογίας Α.Π. Θ.