https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/312441_neo-kolastirio-tis-leroy-gia-toys-katatregmenoys-prosfyges
Λέρος, η όψη από την απέναντι πλευρά
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 29.09.2021, 15:04
Το νέο κολαστήριο της Λέρου για τους κατατρεγμένους πρόσφυγες
Θεόδωρος Μεγαλοοικονόμου
Ο ψυχίατρος Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου ήταν ένας από τους γιατρούς που υπηρέτησαν τη δημόσια υγεία και πρωτοστάτησαν στους αγώνες για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση. Είχε εργαστεί για χρόνια στο κολαστήριο της Λέρου, στο οποίο, χάρη στις προσπάθειες των γιατρών, έμαθαν όλοι τι συνέβαινε, και μετά τη διεθνή κατακραυγή καταργήθηκε. Σήμερα ο ίδιος, σε ένα οδοιπορικό, βλέπει και περιγράφει με κείμενο στην «Εφ.Συν.» τον εφιάλτη ενός νέου παρόμοιου κολαστηρίου που προορίζεται αυτή τη φορά για τους κατατρεγμένους πρόσφυγες.
Με την ευκαιρία των εγκαινίων, στις 18 Σεπτέμβρη, του περίκλειστου στρατοπέδου για τους πρόσφυγες στη Σάμο, του πρώτου από τα πέντε που έχουν σχεδιαστεί να γίνουν, είδαμε και τις πρώτες φωτογραφίες ενός κατασκευάσματος για το οποίο και ο όρος «φυλακή» είναι εξαιρετικά επιεικής. Με δυναμικό εγκλεισμού 3.000 ατόμων (που φυσικά κάποια στιγμή θα στοιβαχτούν πολύ περισσότεροι), με διπλή περίφραξη υψίστης ασφαλείας, εγκατάσταση συστημάτων ελέγχου στην είσοδο, έτσι ώστε η όποια πρόσβαση στη δομή να κυμαίνεται από απολύτως αδύνατη έως απολύτως ελεγχόμενη και το, κυριολεκτικά, κολαστήριο που θα λειτουργήσει εκεί μέσα να είναι πέραν της όποιας ορατότητας.
Μια κατασκευή χρηματοδοτημένη από την Ε.Ε., ως υλική ενσάρκωση της δικής της αιματηρά αντιπροσφυγικής πολιτικής (εκτελεστικό όργανο της οποίας είναι συνεργάτες όπως ο Ν. Μηταράκης), με μέτρα που δεν αφορούν, πλέον, στην αντιμετώπιση μιας «έκτακτης ανάγκης» ορισμένου χρόνου –αυτού που, όταν ξέσπασε το 2015, ονομάστηκε «προσφυγική κρίση»– αλλά αυτού που έχει κηρυχτεί, από τις κυρίαρχες εξουσίες, ως μια «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης διαρκείας».
Τα περίκλειστα στρατόπεδα στα πέντε νησιά, για τα οποία η Ε.Ε. διέθεσε 250 εκατ. ευρώ, είναι μακράς πνοής και θα σημαδέψουν τη μοίρα, τη λειτουργία, τη ζωή στα νησιά αυτά (αν και, φυσικά, όχι μόνο εκεί) για δεκαετίες.
Ενα παρόμοιο κατασκεύασμα είναι αυτό στη Λέρο (δυναμικού 2.200 θέσεων) του οποίου τα εγκαίνια σχεδιάζονται για τα μέσα Οκτώβρη. Το στρατόπεδο έχει γίνει πάνω σε έναν λόφο στον χώρο των Λεπίδων (όπου και το «πρώην» ψυχιατρείο). Η φωτογράφιση του στρατοπέδου από κοντά είναι δύσκολη, καθώς από τον κανονικό δρόμο που περνάει ακριβώς κάτω από αυτό και ο οποίος οδηγεί από τον χώρο των άδειων και ερειπωμένων κτιρίων του ψυχιατρείου (ανάμεσα στα οποία είναι το ΚΥΤ για τους πρόσφυγες) στον χώρο τού επίσης κατερειπωμένου βασικού κτιρίου της μεγαλύτερης παιδούπολης της Φρειδερίκης, στο περίπτερο 16 (που, πριν από τους γυμνούς τού τότε ψυχιατρείου, είχε «φιλοξενήσει» ένα μέρος των πολιτικών εξόριστων της χούντας στη Λέρο) και στη ναυτική βάση ΥΝΤΕΛ δεν φαίνεται σχεδόν τίποτα. Ενας χωμάτινος δρόμος, που έχουν ανοίξει από τον κανονικό δρόμο, προς τον χώρο του στρατοπέδου και που είναι αυστηρά απαγορευμένος για όλους.
Η φωτογράφιση είναι δυνατή μόνο από μακριά, από το Λακκί, που είναι στην άλλη μεριά του κόλπου. Ακόμα όμως και από μακριά, αυτό που τρομάζει είναι ο χαρακτήρας της κατασκευής που μέλλεται να σημαδέψει και να διαμορφώσει ξανά τη ζωή της τοπικής κοινωνίας για απροσδιόριστη περίοδο χρόνου.
Περπατώντας μέσα στα Λέπιδα, στον δρόμο κάτω από το στρατόπεδο, το μόνο που μπορείς να δεις, από κάποιο σημείο και πέρα του χωμάτινου δρόμου που οδηγεί στο στρατόπεδο, είναι ένα σύμπλεγμα οικίσκων (μάλλον η πύλη εισόδου) για την εγκατάσταση και λειτουργία μιας πληθώρας μηχανισμών ελέγχου της όποιας πρόσβασης και κάποια ψηλά συρματοπλέγματα.
Ο έλεγχος υπάρχει ήδη, πριν καν λειτουργήσει το στρατόπεδο, ενώ ένας ελεύθερος δρόμος για όποιον/αν ήθελε να περιηγηθεί τους ανεκτίμητης ιστορικής αξίας χώρους (ψυχιατρικής, πολιτικής κ.λπ.) τώρα συναντάει τη μια πίσω από την άλλη ταμπέλες (που δεν υπήρχαν παλιά πλην μιας, κοντά στην ΥΝΤΕΛ) που γράφουν, σε διάφορες γλώσσες: «Απαγορευμένη περιοχή», «Απαγορεύεται η λήψη εικόνων»…
Αλλά επειδή δεν αρκούν οι ταμπέλες, όλο και κάποιος φρουρός, αστυνομικός, συνοροφύλακας θα έλθει να σε σταματήσει, να σε ρωτήσει τι ζητάς σε χώρο που ανήκει στη ναυτική βάση, ενώ, αν σε δουν να τραβάς φωτογραφίες, θα σου πάρουν το κινητό και θα πας αυτόφωρο.
Βέβαια, αν και τα μέτρα αυτά δεν υπήρχαν ποτέ στο παρελθόν και η λήψη τους εκφράζει την πρωτοφανή κατασταλτική μετάλλαξη της διαχείρισης του εκεί χώρου, όλη αυτή η περιοχή, δηλαδή η παλιά ναυτική βάση επί ιταλικής κατοχής και στη συνέχεια ψυχιατρείο, ανήκε πάντα στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Για τον λόγο αυτό αποτέλεσε για τον Ν. Μηταράκη την εύκολη λύση προώθησης των στρατοπεδικών του σχεδίων.
Οι πρόσφυγες που έχουν απομείνει στο ΚΥΤ του νησιού είναι ελάχιστοι, κάτω από 150, σε σύγκριση με τους περίπου 2.500 που είχαν φτάσει πέρσι (στο ΚΥΤ των 700 θέσεων). Μεταφορές στην ηπειρωτική χώρα, επαναπροωθήσεις, απωθήσεις είχαν το «αποτέλεσμά» τους – εν αναμονή της μεταφοράς μιας ανεξέλεγκτης πληθώρας στο κλειστό στρατόπεδο.
Την ίδια στιγμή, αν και στην ευθύνη του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, τα ιστορικής αξίας κτίρια των Λεπίδων έχουν αφεθεί, εδώ και πολλά χρόνια, να καταρρεύσουν, έχοντας επιπλέον μετατραπεί σε κανονικές χωματερές, μετά και την αναγκαστική διαμονή εκεί για μήνες εκατοντάδων προσφύγων κάτω από απερίγραπτα άθλιες συνθήκες.
Αλλά, αν και οι πρόσφυγες έχουν φύγει εδώ και πολλούς μήνες, οι συνθήκες της χωματερής παραμένουν μέσα σε όλα τα κτίρια/τμήματα του πρώην ψυχιατρείου. Ενα τεράστιο πολιτισμικό (και πολιτικό) έγκλημα απέναντι σε όλη την ιστορία που αντιπροσωπεύει (και ποικιλοτρόπως ενσαρκώνει) η Λέρος, η ανάδειξη και αξιοποίηση της οποίας θα μπορούσε να βάλει σε μια ριζικά διαφορετική τροχιά την πορεία και το μέλλον της τοπικής κοινωνίας.
Κατεδάφιση
Για να φτάσουμε στο σημείο, ένας εκ των προσφάτως διορισμένων ιθυνόντων των αρμόδιων κρατικών αρχών να ακούγεται να λέει ότι η μόνη λύση για την κατάσταση των κτιρίων είναι η κατεδάφισή τους!
Χαρακτηριστικό της κουλτούρας και της πρακτικής που ασκούν οι διορισμένοι της κυβέρνησης Μητσοτάκη, καθώς το μόνο που είναι σε θέση να προσφέρουν οι κυβερνώντες (προκειμένου να πετύχουν το πολύ «ειρηνικές διαμαρτυρίες» ενάντια στις πολιτικές τους, όπως έλεγε ο Μηταράκης για τη Λέρο, και έτσι να προχωρήσουν ανεμπόδιστοι στα σχέδιά τους) είναι η εντοπιότητα στις προσλήψεις (που ήδη έχουν γίνει) δεκάδων συνοροφυλάκων και συμβασιούχων για το ΚΥΤ, στην ανάληψη της σίτισης, των ποικίλων προμηθειών, εργασιών μέσα σε αυτό – και τώρα, όπως συζητείται και αναμένεται στη Λέρο, μεγάλος αριθμός σεκιουριτάδων με τις επικείμενες προσλήψεις. Ξανά στη Λέρο οι μόνες θέσεις εργασίας που προσφέρονται είναι αυτές που έχουν να κάνουν με τις ανάγκες λειτουργίας δομών εγκλεισμού. Για πολλούς, μάλιστα, η θέση αυτή είναι μια πρώτη και μοναδική ευκαιρία για να έχουν λίγα ένσημα, για ένα μέχρι τώρα ανύπαρκτο ασφαλιστικό μέλλον.
Και μέσα σε όλο αυτό το κλίμα, δεν είναι καθόλου τυχαίο που, στις αρχές του καλοκαιριού, η βασίλισσα της Ισπανίας Σοφία, κόρη της Φρειδερίκης, αυτής που άφησε όλη αυτή την κατάμαυρη κληρονομιά στη Λέρο, βρήκε «χώρο υποδοχής και αποδοχής» προκειμένου να επισκεφθεί το νησί και το «έργο» που κατέλιπε η μαμά της, γινόμενη δεκτή από τις τοπικές δημοτικές και εκκλησιαστικές αρχές και υποσχόμενη «αδελφοποίηση με ισπανική πόλη», στο πλαίσιο της ενίσχυσης του τουρισμού!
Για όλα αυτά, από τη θεσμική, κοινοβουλευτική Αριστερά όλων των αποχρώσεων «άκρα του τάφου σιγή» – μια, εν τοις πράγμασι, «εθνική ενότητα» πάνω σε ό,τι πιο καταστροφικό όχι μόνο εγκυμονείται αλλά είναι ήδη εδώ.
Τα κλειστά στρατόπεδα για τους πρόσφυγες, μέρος της δολοφονικής αντιπροσφυγικής πολιτικής σε όλη την Ε.Ε., που επιφυλάσσουν, μεταξύ άλλων, και ένα ζοφερό μέλλον για τις τοπικές κοινωνίες, όχι λόγω της ύπαρξης, αλλά, αντίθετα, λόγω της μεταχείρισης των προσφύγων και του ρόλου που θα τους απαιτηθεί να παίξουν σε αυτήν, είναι σίγουρα υπόθεση των τοπικών κοινωνιών, αλλά επίσης, και πρωτίστως, όλης της κοινωνίας. Η ύπαρξη και λειτουργία στρατοπέδων για κάποιους είναι προάγγελος της δημιουργίας στρατοπέδων για όλους. Η Σάμος, η Λέρος, όλα τα νησιά με τα στρατόπεδα είναι εδώ, δίπλα μας, καθημερινά, σε όλες τις πτυχές της ζωής μας.