1. / 2.
Στοιβαγμένοι σε ανήλιαγα κελιά, στερούμενοι ακόμη και το χαρτί τουαλέτας, παρακολουθούν αδύναμοι να αντιδράσουν την καθημερινή επιδείνωση των συνθηκών κράτησής τους. Κι αν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε ήδη την Ελλάδα για την κατάσταση των φυλακών του Κορυδαλλού, η κυβέρνηση απαντά πως θα γεμίσει με φυλακές ολόκληρη τη χώρα.
Αύξηση της επιτήρησης, δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, υπέρογκα ποσά για «ειδικά» κελιά και «απόκρυφους» χώρους προαυλισμού, φώτα στραμμένα στις εργασίες διαμόρφωσης της αίθουσας που τους ερχόμενους μήνες θα φιλοξενήσει τη «μητέρα όλων των δικών»: ηλίου φαεινότερον ότι η πραγματικότητα των φυλακών Κορυδαλλού, όπως διαμορφώνεται μετά την προφυλάκιση των κατηγορουμένων για συμμετοχή στη «17 Νοέμβρη», δεν προοιωνίζεται σε καμία περίπτωση τη βελτίωση των οικτρών συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων στις μεγαλύτερες φυλακές της χώρας.
Εξίσου σαφές είναι ότι οι αναφορές στα σοβαρά όσο και χρονίζοντα προβλήματά τους λειτουργούν στις μέρες μας απολύτως προσχηματικά: οι οικτρές συνθήκες κράτησης των ανθρώπων αυτών χρησιμεύουν απλώς σαν επιχείρημα εκείνων που επιδιώκουν να φιμώσουν κάθε δημόσια συζήτηση σχετικά με την καταπάτηση των δικαιωμάτων των προφυλακισμένων για συμμετοχή σε τρομοκρατικές ενέργειες.
Με άλλα λόγια, η διαπίστωση ότι «αυτοί περνάνε μια χαρά στα ολοκαίνουρια κελιά τους, την ώρα που οι “απλοί” κρατούμενοι στοιβάζονται ο ένας πάνω στον άλλο σαν τα ζώα» δεν συνιστά πρόταση για ριζικές αλλαγές στο σύστημα εγκλεισμού, αλλά, αντιθέτως, προτροπή για να πάψει η ενασχόληση με τα προβλήματα κράτησης των κατηγορουμένων ως μελών της 17Ν.
Στο κλίμα αυτό, κάθε διαμαρτυρία των εγκλείστων στις φυλακές Κορυδαλλού διαμεσολαβείται πλέον από τις εξελίξεις στο θέμα της τρομοκρατίας. Αρκεί να θυμηθούμε πώς υποδέχθηκαν τα μέσα ενημέρωσης -και όχι μόνον αυτά- τις δύο πρόσφατες κινητοποιήσεις κρατουμένων (15/10): δεν ήταν λίγοι εκείνοι που έσπευσαν να διερμηνεύσουν τις κινήσεις αυτές ως ευθεία απάντηση των κρατουμένων στην «προνομιακή μεταχείριση» των προφυλακισμένων για συμμετοχή στη 17Ν.
Στην πραγματικότητα, τόσο οι αλλοδαποί που ξεσηκώθηκαν στην πτέρυγα Ε’, όσο και οι κρατούμενες στις γυναικείες φυλακές προσπάθησαν με το απονενοημένο διάβημά τους να εξασφαλίσουν το ενδιαφέρον αρμοδίων και μη σε αιτήματά τους που, επισήμως, έχουν γίνει αποδεκτά από καιρό. Για την παράτυπη παράταση της κράτησής τους ενόψει απέλασης από τη χώρα εξεγέρθηκαν οι πρώτοι, για την αδυναμία τους να επιβιώσουν σε μια φυλακή στην οποία δεν τους παρέχονται δωρεάν ούτε τα στοιχειωδέστερα ατομικά είδη (σαπούνι, απορρυπαντικά, χαρτί υγείας κ.ο.κ.) ξεσηκώθηκαν οι δεύτερες.
Είναι αλήθεια ότι στα αιτήματα των γυναικών υπήρξαν και σαφείς νύξεις για άνιση μεταχείριση των κρατουμένων. Μόνο που την άνιση αυτή μεταχείριση φρόντισαν να την εντοπίσουν στην αδικία που υφίστανται οι χρήστες σε σχέση με τους μεγαλέμπορους ναρκωτικών, αλλά και στον «ιδιαίτερο» χειρισμό της περίπτωσης Ψωμιάδη.
Το αμερικανικό μοντέλο
Η αντίδραση των αρμοδίων στις πρόσφατες αυτές διαμαρτυρίες υποδεικνύει ότι τα συγκεκριμένα αιτήματα θεωρούνται γνωστά και δίκαια. Εύγλωττη υπήρξε από την άποψη αυτή η σπουδή του εισαγγελέα να καθησυχάσει τους αλλοδαπούς ότι το ζήτημά τους θα λυθεί σύντομα με νομοθετική ρύθμιση, αλλά και η διαβεβαίωση της διευθύντριας προς τις κρατούμενες ότι θα μεταφέρει το συντομότερο τα παράπονά τους στο υπουργείο.
Από τα δημοσιεύματα, ωστόσο, της επομένης γινόταν σαφές ότι η υπόθεση της 17Ν βρισκόταν και πάλι πίσω από την προσπάθεια άμεσου κατευνασμού της οργής των κρατουμένων: μια «γενικευμένη εξέγερση» θα ήταν το τελευταίο που θα άντεχαν οι αρχές στη σημερινή συγκυρία.
Οπως και να έχουν τα πράγματα, οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων στις φυλακές Κορυδαλλού αποτελούν ένα στίγμα το οποίο η ελληνική πολιτεία αρνείται, ή, εν πάση περιπτώσει, αδιαφορεί να αντιμετωπίσει. Θα ήταν εύκολο να αποδώσουμε την «καθυστέρηση» αυτή στην αρχαϊκή δυσκαμψία των ελληνικών σωφρονιστικών δομών. Αντιθέτως, όμως, πρόκειται για στάση απολύτως σύγχρονη και ευρύτατα διαδεδομένη, εκπορευόμενη από μια συγκεκριμένη θεώρηση του κόσμου της φυλακής που προτάθηκε καταρχάς στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη συνέχεια διάβηκε τον Ατλαντικό για να επηρεάσει βαθμιαία τα σωφρονιστικά συστήματα των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών. Το αμερικανικό αυτό μοντέλο εγκλεισμού καταστρατηγεί βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, γεγονός που το φέρνει αντιμέτωπο με ευρωπαϊκούς θεσμούς εντεταλμένους με την υπεράσπιση αυτών ακριβώς των δικαιωμάτων.
Διδακτική είναι από την άποψη αυτή η περσινή καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ύστερα από προσφυγή βρετανού υπηκόου, ο οποίος είχε την ατυχία να «φιλοξενηθεί» στις φυλακές Κορυδαλλού. Η υπόθεση δεν είναι άγνωστη, αλλά οι λεπτομέρειές της που δεν κρίθηκαν άξιες ιδιαίτερης προβολής έχουν, πιστεύουμε, τη σημασία τους. Κι αυτό γιατί αποκαλύπτουν ότι αυτονόητες για τα ελληνικά δεδομένα συνθήκες κράτησης και τρέχουσες «σωφρονιστικές» πρακτικές εμπίπτουν στο βασικό άρθρο 3 της Σύμβασης για την Προστασία των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών που προβλέπει ότι «ουδείς επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική συμπεριφορά ή τιμωρία».
Το ενδιαφέρον της υπόθεσης έγκειται πράγματι στο γεγονός ότι η χώρα καταδικάστηκε για μια περίπτωση απολύτως κοινότοπη, για την καθημερινότητα με άλλα λόγια που επιφυλάσσουν οι φυλακές Κορυδαλλού στην πλειονότητα των κρατουμένων, και όχι για γεγονότα και συμπεριφορές που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «εκτός προγράμματος» (όπως θα ήταν, για παράδειγμα, η «υπέρβαση καθήκοντος» κάποιου σωφρονιστικού υπαλλήλου).
Βρετανός στον Κορυδαλλό
* Ο βρετανός υπήκοος Ντ. Π., χρήστης ηρωίνης, συνελήφθη στο αεροδρόμιο του Ελληνικού τον Αύγουστο του 1994 κατηγορούμενος για παραβίαση του νόμου περί ναρκωτικών. Κρατήθηκε για λίγες ημέρες στη Γενική Ασφάλεια και στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε κωματώδη κατάσταση στο ψυχιατρείο των φυλακών Κορυδαλλού.
* Τέλη Ιουλίου 1995, το Τριμελές Εφετείο Αθηνών τον καταδίκασε σε φυλάκιση 13 ετών και πρόστιμο 5 εκατομμυρίων δραχμών. Ως αλλοδαπός, ο Π. δεν μπορούσε να συμμετάσχει στα μαθήματα που οργανώνονταν, ενώ το πρόγραμμα εκμάθησης ελληνικών για τους αλλοδαπούς κρατούμενους είχε ματαιωθεί μετά την τελευταία εξέγερση.
* Από την αρχή της κράτησής του, ο Π. υποβλήθηκε σε θεραπεία από ψυχίατρο, ενώ συμμετείχε και σε προγράμματα των οργανώσεων «Ανώνυμοι Τοξικοεξαρτημένοι» και «18 Ανω».
* Τον Σεπτέμβριο του 1996 μεταφέρθηκε στις φυλακές της Τίρυνθας και από εκεί στα Χανιά. Τον Νοέμβριο του 1997 η ποινή του μειώθηκε σε 9 χρόνια και διατάχθηκε η απέλασή του από την Ελλάδα.
* Τον Ιούνιο του 1998, το δικαστήριο έκανε δεκτή την αίτησή του για αποφυλάκιση με περιοριστικούς όρους. Ο Π. μεταφέρθηκε στο κέντρο μεταγωγών Χανίων και στη συνέχεια απελάθηκε από την Ελλάδα αμέσως μετά την εμφάνισή του ενώπιον των εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στον Κορυδαλλό (22/6/1998).
* Οπως κατέθεσε στους εκπροσώπους της επιτροπής, ο Π. μεταφέρθηκε καταρχάς στο ψυχιατρικό νοσοκομείο των φυλακών. Τις πρώτες ημέρες κοιμόταν διαρκώς λόγω της φαρμακευτικής αγωγής. Οταν συνήλθε, μετακινήθηκε σε ένα κελί με οκτώ ως δέκα «εξαιρετικά διαταραγμένα» άτομα, όπου παρέμεινε τέσσερις-πέντε ημέρες. Κοιμούνταν στο δάπεδο, όπου σερβίρονταν και τα γεύματα.
* Στη συνέχεια ο Π. μεταφέρθηκε στη μονάδα απομόνωσης της πτέρυγας Δ’. Είχε ζητήσει να τοποθετηθεί σε ένα ήσυχο μέρος και στην αρχή δεν γνώριζε ότι επρόκειτο για απομονωτήριο. Το κελί ήταν πολύ μικρό και ψηλό και το μοιράστηκε εξαρχής με έναν συγκρατούμενό του. Διέθετε δύο κρεβάτια, τα οποία καταλάμβαναν όλο το χώρο. Υπήρχε ένα μόνο παράθυρο στην οροφή που δεν άνοιγε και ήταν τόσο βρόμικο, ώστε δεν άφηνε το φως να περάσει. Το κελί φωτιζόταν από έναν και μοναδικό λαμπτήρα που δεν επέτρεπε το διάβασμα. Στο κελί υπήρχε τουαλέτα «ασιατικού τύπου» χωρίς κουρτίνα. Το καζανάκι δεν δούλευε πάντα και νιπτήρας δεν υπήρχε. Η μονάδα διέθετε ένα ντους για εννιά κελιά.
* Ηταν Αύγουστος και η ζέστη αφόρητη. Το βράδυ οι πόρτες έκλειναν, εξαερισμός δεν υπήρχε και το κελί έβραζε. Για να έχει νερό, ο Π. γέμιζε ένα μπουκάλι νερό από μια βρύση ή από το καζανάκι της τουαλέτας. Υστερα από δύο εβδομάδες στην απομόνωση, ο Π. είχε τη δυνατότητα να μεταφερθεί σε «κανονικό» κελί της πτέρυγας Δ’. Αρνήθηκε, γιατί η πτέρυγα προορίζεται για τους χρήστες και εκείνος προσπαθούσε να μείνει μακριά από τα ναρκωτικά.
* Ο Π. μεταφέρθηκε μετά δύο μήνες στην πτέρυγα Α’, στην οποία κρατούνται κυρίως οικονομικοί κατάδικοι. Παρά το καλό της όνομα, η πτέρυγα Α’ ήταν βρόμικη και φιλοξενούσε περισσότερους ανθρώπους απ’ όσους προβλέπονταν. Τα κελιά διέθεταν τρία κρεβάτια (τα δύο κουκέτες), νιπτήρα και τουαλέτα «ασιατικού τύπου», η οποία καλυπτόταν εν μέρει με πλαστικό παραβάν.
* Η πόρτα των κελιών κλειδωνόταν δύο ώρες το μεσημέρι και από τις 8.30 το βράδυ ώς τις 8 το επόμενο πρωί. Τηλεοράσεις και ραδιόφωνα προκαλούσαν συνεχή θόρυβο, ενώ οι κρατούμενοι δεν είχαν δικαίωμα να ρυθμίζουν το ηλεκτρικό φως. Το χειμώνα έκανε κρύο και οι κρατούμενοι αναγκάζονταν να μένουν συνεχώς στο κρεβάτι για να ζεσταθούν. Η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά την εξέγερση, οπότε έσπασαν τζάμια που δεν αντικαταστάθηκαν ποτέ. Το καλοκαίρι η ζέστη ήταν αφόρητη και ο εξαερισμός ανύπαρκτος.
* Το μοναδικό είδος που δόθηκε στον Π. ήταν κουβέρτες. Αντιθέτως δεν του δόθηκαν ποτέ ρούχα, σεντόνια, σαπούνι, χαρτί τουαλέτας. Τα είδη αυτά έπρεπε να τα προμηθευτεί με δικά του χρήματα ή να τα ζητήσει από συγκρατουμένους του. Κάποια βοήθεια του πρόσφεραν επίσης οι κοινωνικές υπηρεσίες των φυλακών και φιλανθρωπικές οργανώσεις. Αγωνιζόταν να παραμείνει καθαρός, αλλά συχνά δεν διέθετε ούτε χαρτί τουαλέτας, ενώ τα ντους δεν ξεπερνούσαν τα δέκα για 250-360 κρατουμένους. Μετά την εξέγερση κόπηκε και το ζεστό νερό.
* Ο Π. χρειάστηκε να περιμένει ένα χρόνο προτού κληρονομήσει από συγκρατούμενό του σεντόνια και μαξιλάρι. Τρεις φορές την εβδομάδα επικοινωνούσε για δύο έως πέντε λεπτά με κοινωνική λειτουργό που μιλούσε αγγλικά. Στην αρχή της κράτησής του, του επιτράπηκε ένα τηλεφώνημα την εβδομάδα. Αργότερα του επιτράπηκε ακόμη ένα.
Κάθε χωριό και φυλακή
Αφού εξασφάλισαν τη μαρτυρία του τότε διευθυντή των φυλακών, της υπεύθυνης κοινωνικής λειτουργού και του συγκρατουμένου τού Π., οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προχώρησαν σε αυτοψία των χώρων. Το συμπέρασμά τους ήταν ότι η αφήγηση του Π. υπήρξε σε γενικές γραμμές ακριβής.
* Εχοντας στα χέρια του τα υλικά αυτά, καθώς και προγενέστερα πορίσματα έκθεσης της Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων για τις φυλακές Κορυδαλλού (29/11/1994), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε τον Απρίλιο του 2001 την ελληνική κυβέρνηση για παραβίαση των άρθρων 3 και 8 της σύμβασης, ενώ την απήλλαξε από την κατηγορία για παραβίαση του άρθρου 6 παρ. 2 (σεβασμός του τεκμηρίου αθωότητας του κατηγορουμένου).
* Συγκεκριμένα, το δικαστήριο έκρινε ότι οι συνθήκες κράτησης του Π. στις φυλακές Κορυδαλλού ενέπιπταν στην «εξευτελιστική συμπεριφορά» που απαγορεύει ρητά το άρθρο 3, ενώ το άνοιγμα της αλληλογραφίας του ενέπιπτε στις διατάξεις του άρθρου 8 της σύμβασης. Η απόφαση επιδίκαζε στον Π. αποζημίωση 5 εκατομμυρίων δραχμών.
Ενα μήνα προηγουμένως, με βεγγαλικά είχαν υποδεχτεί οι δημότες Κορυδαλλού την ανακοίνωση για το κλείσιμο των φυλακών και τη μεταφορά των κρατουμένων σε σωφρονιστικά καταστήματα που θα δημιουργηθούν σε δέκα περιοχές της χώρας. Η σχετική απόφαση (28/2/2001) προέβλεπε ότι μέχρι το 2005 θα κατασκευαστούν δέκα σωφρονιστικά καταστήματα χωρητικότητας 280 κρατουμένων το καθένα και ότι από τα τέλη του 2002 θα αρχίσει η μεταφορά των κρατουμένων που θα ολοκληρωθεί μέσα στο 2005, οπότε οι φυλακές Κορυδαλλού θα παραχωρηθούν στο δήμο.
* Τη θέληση της κυβέρνησης να τηρήσει (στο περίπου) το χρονοδιάγραμμα αυτό επανέλαβε ο υπουργός Δικαιοσύνης Πετσάλνικος στις 7/10, επιβεβαιώνοντας (προεκλογικά) τους δημότες Κορυδαλλού ότι ετοιμάζονται 17 φυλακές προϋπολογισμού 5 δισ. η καθεμία, ότι προσφέρονται ισχυρά κίνητρα προκειμένου να γίνουν ανεκτές από τις τοπικές κοινωνίες (ότι, δηλαδή, θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας) και ότι η υπόθεση της 17Ν δεν πρόκειται να καθυστερήσει την κατάργηση των φυλακών Κορυδαλλού.
Μπορεί το «μεγαλόπνοο» αυτό κυβερνητικό σχέδιο να ικανοποιεί το χρόνιο αίτημα ενός δήμου της Αττικής, ταυτόχρονα όμως ακυρώνει κάθε συζήτηση για τα πραγματικά προβλήματα που κρύβονται πίσω από τα κάγκελα του Κορυδαλλού. Οπως φαίνεται, στο σημείο αυτό ακολουθείται το αμερικανικό μοντέλο, το οποίο οδηγεί στη φυλάκιση όλο και περισσότερων μικροπαραβατών, κυρίως αλλοδαπών, άστεγων και ατόμων που ζουν στο περιθώριο της αγοράς εργασίας, μετατρέποντας τις φυλακές σε χώρους «αποθήκευσης» ανεπιθύμητων ατόμων.
Στατιστικά δεδομένα όχι ιδιαίτερα πρόσφατα, υποδεικνύουν ότι οι σχετικές τάσεις έχουν δρομολογηθεί από καιρό: ήδη το 1997, παρ’ όλο που η Ελλάδα βρισκόταν σχετικά χαμηλά σε ποσοστό κρατουμένων σε σχέση με τον πληθυσμό της (54 στις 100.000), παρουσίαζε υψηλό ποσοστό αύξησης του αριθμού των κρατουμένων, ερχόταν δεύτερη στην Ευρωπαϊκή Ενωση από άποψη υπερπληθυσμού των φυλακών της και πρώτη σε ποσοστό αλλοδαπών κρατουμένων.
Από τη στιγμή που η ζοφερή αυτή πραγματικότητα αντιμετωπίζεται με το σχεδιασμό νέων σωφρονιστικών καταστημάτων και όχι με την αποσυμφόρηση των φυλακών από τους μικροπαραβάτες, τους επ’ αόριστον προφυλακισμένους και τους υπό απέλαση αλλοδαπούς, τότε το αμερικανικό μοντέλο μάς έχει ήδη χτυπήσει την πόρτα.
Τα μαύρα κελιά
Το πλήρες κείμενο επιστολής που απέστειλαν στην «Κ.Ε.» κρατούμενοι στις φυλακές Κορυδαλλού (τα ονόματά τους βρίσκονται στη διάθεση της εφημερίδας).
Πολύς λόγος έγινε τις τελευταίες μέρες για την ύπαρξη ή μη «λευκών κελιών» στις φυλακές Κορυδαλλού, καθώς και τις συνθήκες κράτησης των υποδίκων για την υπόθεση της τρομοκρατίας. Τα τηλεπαράθυρα άνοιξαν διάπλατα για να υποδεχθούν τους πάσης φύσεως «ειδικούς», οι οποίοι, μπουρδολογώντας ασύστολα, κατέληξαν στο αναμενόμενο. Οτι δηλαδή τα «λευκά κελιά» βρίσκονται στη φαντασία και μόνο κάποιων μη σοβαρών ανθρώπων. Αρα όλα είναι ρόδινα. Η αλήθεια βέβαια απέχει πολύ από αυτήν την (κατευθυνόμενη) διαπίστωση. Ας δούμε λοιπόν τις συνθήκες αυτές στις πραγματικές τους διαστάσεις.
Η πλήρης απομόνωση σε υπόγεια ή ημιυπόγεια κελιά επί 23 ώρες το εικοσιτετράωρο οδηγεί τον άνθρωπο με μαθηματική ακρίβεια στην παράνοια. Για τη μία και μοναδική ώρα εκτός κελιού διατίθεται ένα «προαύλιο» λίγων μόνο τετραγωνικών μέτρων, το οποίο περιβάλλεται από ατσάλινους τοίχους ύψους δέκα μέτρων τουλάχιστον. Η αδυναμία να δεις οτιδήποτε γύρω σου (εκτός ίσως από ένα μικρό κομμάτι ουρανού) και ο πλήρης αποπροσανατολισμός σε συνδυασμό με την απώλεια της αίσθησης του χρόνου σε καταρρακώνουν ψυχολογικά, ενώ αισθήματα όπως η εγκατάλειψη και η απόγνωση σε κατακλύζουν. Δεν χρειάζεται πολύ μυαλό για να καταλάβουμε ότι πρόκειται για ένα διαρκές μαρτύριο. Θα τολμήσει άραγε κανείς να παραδεχτεί ότι κρατούμενοι στις ελληνικές φυλακές υποβάλλονται σε ψυχολογικά βασανιστήρια; Είναι προφανές: Αυτά τα μέτρα δεν αποσκοπούν στην προστασία ή την ασφάλεια των κρατουμένων. Στόχος είναι η φυσική και ηθική εξόντωσή τους. Το μυαλό τους είναι ο στόχος.
Με ευκολία κάποιοι θα πουν ότι χρειάζονται «ειδικές» συνθήκες κράτησης για «ειδικούς» κρατούμενους. Πώς όμως (και από πού) ορίζεται ποιος είναι «ειδικός» κρατούμενος; Εμείς λέμε ότι μπαίνουμε σε επικίνδυνες ατραπούς. Αυτό που σήμερα γίνεται περιορισμένα και «ειδικά», αύριο θα γίνει ευρέως και συνολικά.
Η εμπειρία δείχνει πως οτιδήποτε επιβάλλεται σε μια μικρή ομάδα ανθρώπων χωρίς αντίδραση από κανέναν, εύκολα επεκτείνεται και στο σύνολο, χωρίς πλέον να υπάρχει δυνατότητα αντίδρασης. Σήμερα οι υπόδικοι για την τρομοκρατία, αύριο όλοι οι κρατούμενοι. Αυτό δεν μπορεί να γίνει δεκτό από κανέναν. Η προσπάθεια να περισταλούν δικαιώματα που έχουν κατακτηθεί από κρατούμενους οι οποίοι έχυσαν το αίμα τους και βασανίστηκαν για χρόνια, θα πέσει στο κενό.
Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι κανένας κρατούμενος δεν θεωρεί «προνομιούχους» τους κρατούμενους των ειδικών κελιών όπως (ως αστείο;) ακούστηκε. Κανένας κρατούμενος δεν θα ήθελε και δεν θα μπορούσε να ζήσει κάτω από τέτοιες συνθήκες. Οπότε, οποιαδήποτε άλλη «γνώμη» ίσως έχει ακουστεί δεν μπορεί παρά να είναι κατευθυνόμενη και να εξυπηρετεί σκοπούς και συμφέροντα άλλων. Σίγουρα όχι των κρατουμένων.
Εδώ αξίζει να σημειώσουμε κάτι. Η στάση που κρατήθηκε από κάποιους από τους κρατούμενους των «ειδικών» κελιών απέναντι στις διωκτικές και ανακριτικές αρχές σαφώς δεν είναι αποδεκτή. Δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να μας αποπροσανατολίσει από το μείζον θέμα που μας αφορά όλους (κρατούμενους και μη): τη δρομολογούμενη περιστολή των κεκτημένων δικαιωμάτων μας και την εδραίωση των Λευκών Κελιών.
Γιατί είναι σαφές ότι αυτά είναι λευκά κελιά. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι κανένας σκεπτόμενος πολίτης αυτής της χώρας δεν θα δεχτεί να συμμετάσχει στο επιχειρούμενο πισωγύρισμα. Τα υγιή κομμάτια της κοινωνίας (που φαίνεται ότι μέσα στο τρομολαγνικό κλίμα των ημερών έχουν φιμωθεί) θα αντιδράσουν, όπως έκαναν και στο πρόσφατο παρελθόν διαμαρτυρόμενα για τα κελιά τύπου F στις τουρκικές φυλακές.
Κρατούμενοι της Α’ Ακτίνας των Φυλακών.
(Ελευθεροτυπία, 3/11/2002)
| www.iospress.gr ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ |
ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ
Ο άλλος Κορυδαλλός
1. / 2.
Ολο και χειρότερα
Η συζήτηση με τη γνωστή από τους αγώνες της για τα δικαιώματα των φυλακισμένων δικηγόρο Κατερίνα Ιατροπούλου δεν μας αφήνει περιθώριο αμφιβολίας: Η κατάσταση στον Κορυδαλλό επιδεινώθηκε μετά την καταδίκη της χώρας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. «Πέρα από τις απαράδεκτες καθημερινές συνθήκες διαβίωσης, με πρόσχημα τους “μπαμπούλες” των ναρκωτικών και των αποδράσεων», εξηγεί η συνομιλήτριά μας, «οδηγούμαστε σε περαιτέρω περιστολές. Σε παραβιάσεις των ήδη κουτσουρεμένων δικαιωμάτων των κρατουμένων».
«Για ποιες συνθήκες υγιεινής μιλάμε, όταν ο Κορυδαλλός έχει τριπλάσιους κρατούμενους απ’ όσους μπορεί να αντέξει η υποδομή του; Οι λοιμώδεις ασθένειες και, κυρίως, οι πολύ επικίνδυνες ηπατίτιδες Β και C έχουν πλήξει το σύνολο σχεδόν των κρατουμένων. Τα στοιχειώδη της ατομικής καθαριότητας, ακόμα και το χαρτί υγείας, δεν προσφέρονται. Οι φυλακισμένοι πρέπει να τα αγοράζουν από την καντίνα. Αλλά η πλειονότητα είναι πάμπτωχοι άνθρωποι, κυρίως αλλοδαποί, χωρίς συγγενείς, δίχως επισκεπτήρια και υποστήριξη. Η ζωή, το καλοκαίρι ιδίως, γίνεται κόλαση. Τα τσιμεντένια κελιά, με τη μία βούτα για κάθε τέσσερα άτομα, βράζουν και βρομάνε».
Τα πάντα έχουν αφεθεί στην πρωτοβουλία λίγων φιλανθρωπικών ομάδων, με πενιχρά αποτελέσματα. «Αν κρίνουμε από το γενικό πνεύμα “ιδιωτικοποίησης” των σωφρονιστικών συστημάτων που απλώνεται σε ΗΠΑ και Ευρώπη», σημειώνει η κ. Ιατροπούλου, «σε λίγο θα ζητούν από τους κρατούμενους ενοίκιο, πληρωμή των λογαριασμών της ΔΕΗ για το κελί και λεφτά για το φαγητό τους». Μικρή ένδειξη της εξαθλίωσης που επικρατεί αποτελεί η μέθοδος προσέλκυσης μαθητών που εφαρμόζει ο δάσκαλος της πτέρυγας ανηλίκων. «Τους προσφέρει χαρτί υγείας, καφέ και κανένα τσιγάρο σαν κίνητρο παρακολούθησης των μαθημάτων».
Τον τελευταίο καιρό έχουν προστεθεί και άλλα προβλήματα που θίγουν τον πυρήνα των δικαιωμάτων των κρατουμένων. «Γίνεται συστηματική κατάχρηση την οποία καλύπτει και το υπουργείο Δικαιοσύνης, πέρα απ’ όσα προβλέπει ο σωφρονιστικός κώδικας. Ο αρχιφύλακας επινόησε μια μέθοδο ελέγχου των κρατουμένων τοξικομανών, όταν αυτοί επιστρέφουν από τις ολιγοήμερες άδειές τους. Τους κλείνει στην απομόνωση και τους υποχρεώνει να πάρουν καθαρτικό, ώστε να ανακαλυφθεί στην “ειδική” τουαλέτα της, αν είχαν καταπιεί κάποιο ύποπτο αντικείμενο που περιείχε απαγορευμένες ουσίες».
Ενας άλλος «εκσυγχρονισμός», που εφαρμόζεται εδώ και δύο χρόνια, για λόγους ασφαλείας υποτίθεται, είναι η τοποθέτηση αδιαπέραστου διαχωριστικού τζαμιού ανάμεσα στον κρατούμενο και το δικηγόρο του. Η επικοινωνία γίνεται πλέον μέσω τηλεφωνικής συσκευής και με διάφορες παντομίμες -και προστίθεται στις άλλες παραβιάσεις που απορρέουν από το άνοιγμα της αλληλογραφίας του φυλακισμένου. «Πρέπει να τονιστεί ότι αυτή η σοβαρή μεταβολή στις αίθουσες των συνηγόρων επιβλήθηκε χωρίς πρόβλεψη από τον σωφρονιστικό κώδικα και ουσιαστικά παραβιάζει τα δικαιώματα και των κρατουμένων και των συνηγόρων», υπογραμμίζει η συνομιλήτριά μας. «Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες δεν μπορούμε να ανταλλάσσουμε χαρτιά, να σημειώνουμε, να διορθώνουμε από κοινού με τον πελάτη μας τις, συνήθως ογκώδεις, δικογραφίες. Κάθε έγγραφο που πρέπει να μεταφερθεί από τη μία στην άλλη πλευρά του διαχωριστικού περνά υποχρεωτικά από τα χέρια του φύλακα, επιτηρητή της αίθουσας, ο οποίος και ελέγχει το περιεχόμενο. Δεν μπορείς να κάνεις τη δουλειά σου με τον τρόπο που ορίζει ο κώδικας, που λέει ότι η επικοινωνία του συνηγόρου πρέπει να γίνεται κατ’ ιδίαν και να μην ελέγχεται. Προϋπόθεση αυτής της δουλειάς είναι τα απλωμένα χαρτιά, η άμεση σχέση του συνηγόρου με τον κρατούμενο και η επάρκεια του χρόνου της επικοινωνίας τους».
Παρεπόμενο αυτού του καθεστώτος είναι η δραστική μείωση του χρόνου επικοινωνίας συνηγόρου-κρατουμένου. «Τα επισκεπτήρια των δικηγόρων διενεργούνται κατά ακτίνες. Δηλαδή πάμε αλλού για τις ακτίνες Α, Δ και αλλού για τις Β, Γ. Ο χρόνος που χρειάζεται για να ειδοποιηθεί ο κρατούμενος και να ολοκληρωθούν οι αλλεπάλληλες εγκρίσεις πολλαπλασιάζεται σε βάρος του χρόνου της επικοινωνίας. Και μετά απ’ όλα αυτά έρχεται και το κλείσιμο του κουμπιού, όταν ο φύλακας κρίνει ότι ο χρόνος μας τέλειωσε. Τα ακουστικά των τηλεφώνων σιωπούν, οι φράσεις δεν ολοκληρώνονται, μένουν μετέωρες. Ούτε το “αντίο” στον πελάτη δεν προλαβαίνουμε να πούμε. Το υποτιθέμενο ιερό καθήκον της υπεράσπισης εξευτελίζεται».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Μισέλ Φουκό
«Ο μεγάλος εγκλεισμός» (μετάφραση Σπύρος Παντελάκης, εκδόσεις «Μαύρη Λίστα», Αθήνα, 1999).
Συλλογή άρθρων και συνεντεύξεων του Μισέλ Φουκό που συνιστούν μια συμπυκνωμένη μαρτυρία της στρατευμένης και θεωρητικής δραστηριότητας του συγγραφέα γύρω από το θεσμό της φυλακής.
Loϊc Wacquant
«Οι φυλακές της μιζέριας» (πρόλογος Ν. Παναγιωτόπουλος, μετάφραση Κ. Διαμαντάκου, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2001).
Ανατομία του σύγχρονου αμερικανικού μοντέλου φυλάκισης των «ανεπιθύμητων»: οι σωφρονιστικοί θεσμοί ως μέσο τιθάσευσης των αναταραχών που προκαλούν η μαζική ανεργία, η συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας κοκ. Η σταδιακή διεθνοποίηση του μοντέλου.
«Αφιέρωμα στο σωφρονιστικό σύστημα»
(ειδικό τεύχος του περιοδικού «Σύγχρονα Θέματα», τ. 41-42, Ιούνιος 1990).
Πολύπλευρη ανάλυση του σωφρονιστικού προβλήματος και ανάδειξη των ειδικών ελληνικών προβλημάτων.
Γιάννη Τριανταφυλλίδη
«Η αρχιτεκτονική των φυλακών» (Θεσσαλονίκη, 1964).
Διδακτορική διατριβή με ιστορικά, κοινωνικά, πολεοδομικά και κτιριολογικά στοιχεία για τις φυλακές από την αρχαιότητα ώς τις μέρες μας.
Στυλιανού Γ. Γλυκοφρύδη
«Φυλακαί» (Αθήναι, 1932 και 1936).
Δίτομο έργο ενός ανώτερου υπαλλήλου του υπουργείου Δικαιοσύνης, με στοιχεία για τη δημιουργία και την οργάνωση των ελληνικών φυλακών του μεσοπολέμου.
Ν. Σπ. Φαραντάτου
«Περί φυλακών» (Εν Αθήναις, εκ του τυπογραφείου Μ. Σαλίβερου, 1902).
Οι εργασίες του Διεθνούς Σωφρονιστικού Συνεδρίου στην Πετρούπολη, με τον προφητικό υπότιτλο «Συμβολή εις το αεί κυκλούμενον ζήτημα της αναδιοργανώσεως των φυλακών».
ΔΕΙΤΕ
«Μπρουμπέικερ»
(Brubaker) του Στιούαρτ Ρόζενμπεργκ (1979).
Απομυθοποίηση του αμερικανικού μοντέλου φυλακών, με έμφαση στην αλληλοσυμπλήρωση της «σωφρονιστικής» βίας και της κερδοσκοπίας εις βάρος των φυλακισμένων.
(Ελευθεροτυπία, 3/11/2002)
| www.iospress.gr ΠΙΣΩ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ |